Życie i działalność św. Jozafata łączy się nierozerwalnie z dziejami unii brzeskiej z 1596 r.
Kult religijny rozpoczął się po męczeńskiej śmierci Jozafata Kuncewicza i wpłynął na szybkie podjęcie procesu beatyfikacyjnego. Dekret beatyfikacyjny został ogłoszony przez papieża Urbana VIII 16.05.1643 r. Ciało złożono w Połocku . Do jego relikwii przybywały licznie pielgrzymki. Car Piotr I w 1705 r. zajmuje Połock. Na szczęście relikwie zostały wcześniej wywiezione przez Karola Stanisława Radziwiłła, który, omijając wojska szwedzkie i moskiewskie, z trudem dowiózł srebrną trumnę (ufundowaną przez Kazimierza Sapiehę i wartą 6000 talarów) do Białej Książęcej, później Podlaskiej. Drogocenny skarb został umieszczony w kaplicy pałacowej. Po wojnie bazylianie upomnieli się o swoją ?własność?, ale spór musiał rozstrzygnąć sąd papieski w Dubnie w 1743 r. Wyrok mówił, ze trumna pozostanie w Białej o ile zostanie wybudowana godna tych relikwii świątynia. Księżna Anna z Sanguszków Radziwiłłowa ufundowała zatem wspaniały barokowy kościół i klasztor oo. bazylianów. Fundację kończą jej synowie. W 1765 r. w obecności biskupa wileńskiego E. A. Wołłowicza przeniesiono relikwie do kościoła p. w. św. Barbary (dziś p. w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny). Nastąpiły czasy wielkiego ożywienia religijnego, złożone w wielkim ołtarzu stały się celem licznych pielgrzymek, a słynny odpust trwał cały miesiąc (ze względu na listopadową słotę Innocenty XI pozwolił przenieść święto na 26 września). W 1861 r. o. Sofroni Trocewicz zebrał od wiernych 3000 rubli na obraz Józefa Simmlera przedstawiający mord na św. Jozafacie. Cenę obrazu ustalono na 5000 rubli, ale malarz szlachetnie darował resztę honorarium. Uroczyste poświęcenie dzieła odbyło się udziałem bp B. Szymańskiego. Obraz został w 1865 r. wywieziony do Moskwy do Muzeum Rumiancewa i powrócił dzięki zwycięstwu Marszałka J. Piłsudskiego w 1920 r. Do Białej został przywieziony w 1927 r. i umieszczony w bocznym ołtarzu.
Po upadku powstania styczniowego (w 1863 r. bł. Jozafat był ogłoszony patronem powstańców) carat likwiduje w 1864 r. klasztory. Bazylianie i reformaci opuścili Białą 28.11.1864 r. Pius IX ogłosił Jozafata świętym w 29.06.1867 r. Rząd carski nie mogąc przeszkodzić kanonizacji, nakazał ukrycie relikwii świętego. Zdjęto je z ołtarza w 1873 r. i zamurowano w podziemiach cerkwi. Dwa lata potem unicką cerkiew przejęli prawosławni. Biała przez carat została wybrana jako główne miejsce uroczystości ?dobrowolnego połączenia się unii z prawosławiem? (24.01.1875 r.). Tu była ? pisał ks. J. Pruszkowski ? kwatera dzielnych obrońców unii, Bazylianów, tu był grobowiec prochów walczącego z prawosławiem hetmana św. Jozafata, tu przy trumnie tego męczennika odnawiał się duch wiary, religijne życie unitów z całego Podlasia oraz z zabużnych okolic.
Zamurowane ciało św. Jozafata czekało na otwarcie grobu do 1915 r. Oficer wojsk austriackich dr F. Zając dowiedział się od Emila Radomińskiego, mieszczanina z Białej Podlaskiej, gdzie są relikwie. Taką samą informacje uzyskał od miejscowej staruszki o. Rembert, kapucyn z Niemiec. Po trzech dniach poszukiwań, w listopadzie 1915 r. w krypcie po odsunięciu gruzu znaleziono relikwie, ale dopływ świeżego powietrza źle wpływał na doczesne szczątki świętego, dlatego wnękę ponownie zamurowano. Z Lwowa przybył bazylianin o. Paweł Demczuk. Dopiero 6.07.1916 r. po przedstawieniu odpowiednich dokumentów od abpa Andrzeja Szeptyckiego, metropolity obrządku greckokatolickiego, można było przystąpić do wydobycia relikwii. Ostatecznie 10 lipca przeniesiono szczątki Jozafata do kościoła św. Antoniego i umieszczono je w nowej trumnie (dawna cerkiew unicka pełniła w tym czasie funkcje kościoła garnizonowego dla protestantów). Przez dwa dni wielkie rzesze ludzi z Białej i okolic oddawały cześć świętemu. 12 lipca w procesyjnej asyście oraz żandarmerii zabezpieczającej porządek drogocenne relikwie odwieziono na dworzec i przez Warszawę do Wiednia. Tam, w kościele greckokatolickiej p. w. św. Barbary 30.08.1917 r. została dokonana kanoniczna rekognicja relikwii św. Jozafata, w której uczestniczył abp A. Szeptycki, metropolita lwowski obrządku wschodniego oraz bp Jozafat Kocyłowski, władyka przemyski. Podczas bombardowania Wiednia w 1944 r. trumnę przeniesiono do kościoła św. Rocha. Po wkroczeniu Armii Czerwonej zdecydowano o przetransportowaniu relikwii do katakumb katedry św. Szczepana, gdzie przebywały od 1945 do 1949 r. Nie było to pewne schronienie i przy pomocy kapelana wojsk amerykańskich, ks. Hovera jesienią 1949 r. przewieziono trumnę do Włoch. Relikwie ukryte w skrzyni drogą lotniczą przez Francję, Gibraltar i Afrykę dotarły do Rzymu. Pius XII nie podał do publicznej wiadomości faktu, że trumna z ciałem św. Jozafata jest na Watykanie. Papież Jan XXIII 25.11.1962 r. zdecydował o umieszczeniu relikwii w przeszklonej trumnie w ołtarzu św. Bazylego Wielkiego w bazylice św. Piotra. 6.07.1996 r. Jan Paweł II przewodniczył uroczystym nieszporom w ramach dziękczynienia za jubileusz 400-lecia Unii Brzeskiej. Modlitwy odbywały się w pobliżu relikwii św. Jozafata ? pierwszego świętego unickiego. Owocem życia i męczeństwa św. Jozafata byli Podlascy unici wyniesieni na ołtarze przez Ojca Świętego Jana Pawła II 6.10.1996 r. w Rzymie.
Dzięki zabiegom ks. E. Barbasiewicza w 1969 r. po 53 latach nieobecności relikwie, chociaż w niewielkiej części pojawiły się znów w kościele p. w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, aby umacniać parafian i podlaskich potomków unitów w wierze i jedności.
